Zęby mleczne, tak jak i zęby stałe, mają korzenie. Co więcej, mają ich taką samą liczbę jak poszczególne, odpowiadające im zęby stałe.

Po ukazaniu się w buzi dziecka korony, kształtowanie odpowiadającego jej korzenia/korzeni trwa jeszcze, w zależności od zęba, od kilku miesięcy do 2 lat. 3-letniemu dziecku dopiero co wyrznęły się ostatnie zęby mleczne, jednak już w czwartym roku życia rozpoczyna się resorpcja korzeni, czyli powolny zanik ich tkanek. Proces ten to fizjologiczne przygotowanie do wymiany uzębienia. Jest on stymulowany przez zawiązki zębów stałych, znajdujące się w kości w okolicy korzeni zębów mlecznych. Resorpcja korzeni powoduje ich skrócenie oraz ścieńczenie, zanikowi ulegają też włókna utrzymujące zęby w kości, czego skutkiem jest stopniowy wzrost ich ruchomości. Wraz z postępem procesu dochodzi także do zaniku włókien nerwowych, dzięki którym utrata zęba mlecznego jest bezbolesna. Fizjologiczna utrata zębów mlecznych jest związana z gotowością do wyrznięcia się zębów stałych. Pierwszymi jednak zębami stałymi są zwykle tzw. szóstki, czyli pierwsze zęby trzonowe, wyrzynające się za ostatnimi zębami mlecznymi. Ma to miejsce około 6-7-ego roku życia. Następnie, zwykle w określonej sekwencji, dzieci zaczynają tracić zęby mleczne, aby w niedługim czasie pojawili się w jamie ustnej ich stali następcy. Kolejność oraz wiek, w jakim zazwyczaj następuje utrata “mleczaków”, przedstawiamy w formie czytelnej tabeli:

 

1 Siekacze centralne dolne (tj. jedynki) 7 rok życia
2 Siekacze centralne górne (tj. jedynki) 7 rok życia
3 Siekacze boczne dolne (tj. dwójki) 8 rok życia
4 Siekacze boczne górne (tj. dwójki) 8 rok życia
5 Kły dolne (tj. trójki) 9 rok życia
6 Pierwsze dolne trzonowe (tj. czwórki) 9 rok życia
7 Pierwsze górne trzonowe (tj. piątki) 10 rok życia
8 Drugie górne trzonowe (tj. czwórki) 10 rok życia
9 Drugie dolne trzonowe (tj. piątki) 10 rok życia
10 Kły górne (tj. trójki) 11 rok życia

(wg. Avery’ego)

Oczywiście dokładny moment utraty zębów jest kwestią osobniczą, a dane z tabeli są uśrednionym wynikiem zarejestrowanym podczas prowadzonych badań. W zależności od grupy badanej wyniki nieznacznie się różnią.

Niewielkie opóźnienie utraty zęba mlecznego nie jest powodem do niepokoju, jednak znacznie przedłużająca się obecność w jamie ustnej wymaga wnikliwego badania oraz postawienia diagnozy. Jedną z najczęstszych przyczyn takiego stanu jest brak zawiązka zęba stałego lub jego nieprawidłowe ułożenie, w wyniku czego nie dochodzi do resorpcji korzenia zęba mlecznego i jego utraty. W sytuacji, gdy po czasie fizjologicznej wymiany, ząb mleczny nierozchwiany pozostaje w jamie ustnej, wskazane jest wykonanie zdjęcia RTG obrazującego całość uzębienia. Zdjęcie pantomograficzne pozwala na zdiagnozowanie braku zawiązka zęba stałego, a także jego położenia, niekiedy uniemożliwiającego prawidłowe wyrznięcie. W takim przypadku zalecana jest wizyta u lekarza ortodonty celem konsultacji i zaplanowania leczenia.

Zdarza się także, że w wyniku zaburzenia procesu resorpcyjnego korzeni, zęby mleczne pozostają w jamie ustnej, a mimo to zęby stałe wyrzynają się. Daje to obraz podwójnych, ustawionych w dwóch szeregach zębów. Jest to bezwzględne wskazanie do ekstrakcji przetrwałego zęba mlecznego. Konieczne będzie także leczenie ortodontyczne, które umożliwi wyrównanieć powstałych zaburzeń zgryzu.

Rzadziej przyczyną opóźnienia resorpcji zębów mlecznych są choroby ogólnoustrojowe, takie jak: niedoczynność tarczycy, karłowatość przysadkowa czy zespoły genetyczne. Tu diagnoza wykracza jednak poza kompetencje lekarza stomatologa, a leczenie dzieci dotkniętych tego typu zaburzeniami jest leczeniem wielospecjalistycznym, prowadzonym we współpracy z pediatrami.